کدام یک از صفات انسانی را می توانیم در یک ربات ایجاد کنیم؟ در این نوشتار به این پرسش به اختصار پاسخ خواهیم داد.

ربات هایی با احساس

این طور به نظر می رسد که بیشتر پژوهشگران عرصه رباتیک قصد دارند تعامل بین انسان و ربات را افزایش دهند. به طور طبیعی، انسان ها موجودات دارای احساس هستند، اما آیا ربات ها هم می توانند احساس را تجربه کنند؟ یکی از احساساتی که برای کاربرد رباتیک روی آن تحقیق شد، احساس همدلی است. انسان ها می توانند همدلی کنند، اما برای همدلی کردن شما نیاز دارید احساس شخص دیگر را درک کنید و خود را جای او بگذارید. با توجه به این نکته، آیا یک ربات می تواند با انسان همدلی کند؟

دکتر هیدکی کوزیما (Hideki Kozima)، از دانشگاه توکیوی ژاپن، روی پروژه ای به نام کربات (Carebots ـ مراقبت از ربات ها) کار می کند. هدف این پروژه توسعه دو ربات به نام های اینفنوید (Infanoid) و کیپ آن (Keepon) است.

کوزیما از ربات ها برای مدلسازی و فهم این که ارتباطات اجتماعی چگونه در انسان ها و حتی پستانداران رخ می دهد، استفاده می کند. مانند نوزادان، ربات ها احساسات را از طریق ارتباطات چشمی و با توجه مشترک، جایی که هر دو نفر به یک موضوع نگاه می کنند و سپس به هم می نگرند، انتقال می دهند. اینفنوید یک ربات به صورت نیم تنه بالایی بدن است که دارای صورت و چشم و لب است. این ربات صدای انسان را آنالیز می کند، اما زبان ها را نمی فهمد. دکتر کوزیما مطالعاتی درباره تعامل ربات ها با محققان و کودکان داشته و اوست که نمونه ای از ربات همدل را ایجاد کرد.

ربات های متفکر

هم اکنون ربات ها اکثر کارهایی را که به آنها دستور داده می شود انجام می دهند. البته اگر ربات ها بخواهند فعالانه به انسان ها کمک کنند و بیشتر شبیه آنها شوند، باید توانایی تفکر به طور مستقل و بدون نیاز به دستورهای خارجی را داشته باشند. بگذارید وارد علم رباتیک شناختی شویم.

این بخش از رباتیک تلاش می کند به ربات ها توانایی یادگیری و استدلال کردن در یک محیط پیچیده را بدهد. این نوع از ربات ها توانایی تفکر مستقل را خواهند داشت و می توانند خود را با تغییر شرایط تطبیق دهند تا بتوانند وظایفشان را به طور کامل انجام دهند. آنها برای کمک به افراد معلول، فضانوردان و دیگر افراد مفید خواهند بود.

برای این منظور، دانشمند رباتیک هود لیپسن (Hod Lipson) از دانشگاه کرنل، ربات هایی ساخته است که قادر به آموزش خود هستند. یکی از ربات ساخته شده توسط وی که شبیه یک ستاره دریایی است، راه رفتن را به تنهایی آموخته است. حتی زمانی که این ربات زخمی شود (یکی از پاهایش را از دست بدهد) این ربات ستاره دریایی می آموزد به خودی خود راه برود. در شبیه سازی رایانه ای و سخت افزاری، لیپسن نشان داد ربات ها چگونه می توانند تکامل یابند و تکرار کنند.

آیا ربات راست را از دروغ تشخیص می دهد؟

در فیلم، «من ربات هستم» (۲۰۰۴)، شخصیت اصلی داستان ـ کارآگاه اسپونر ـ داخل ماشین در حال غرق شدن در رودخانه گیر افتاده بود. یک ماشین دیگر کنار او هم در حال غرق شدن بود و کودکی در آن. یک ربات برای نجات آمد و باید انتخاب می کرد کدام یک را باید نجات دهد، کارآگاه یا دختربچه؟ ربات تصمیم گرفت اسپونر را به جای دخترک نجات دهد. این حادثه موجب تنفر اسپونر از ربات ها شد.

این مثال نشان می دهد ممکن است ربات های خودکار ساخته شده توسط ما در برخی موقعیت ها مجبور به تصمیم گیری شوند. آیا آنها می توانند تصمیم بگیرند؟ اگر نه چه چیزی می تواند جلوی یک ربات را برای ارتکاب قتل بگیرد؟ این نوع سناریو توسط نویسنده علمی ـ تخیلی ایزاک آسیموف پیش بینی شده است. او در نوشته های خود به ابداع قوانین مختلفی از رباتیک برای مقابله با مسائلی مانند این پرداخت. اگرچه، هنگامی که ربات های خودکار در جنگ استفاده می شود، مسائل اخلاقی دیگری به وجود می آید. آنها می دانند باید دشمن را بکشند؛ اما آیا غیرنظامی های بیگناه را از نظامیان تشخیص خواهند داد؟ آیا کنوانسیون ژنو آن را دنبال می کند؟ اگرچه گاهی خود انسان ها هم به این مسائل اخلاقی اهمیت نمی دهند و دست به جنایت می زنند، اما مهم است ربات ها یاد بگیرند درست را از نادرست تشخیص دهند.

کار زیادی برای اخلاقی کردن ربات ها انجام نشده و دلیل اصلی آن این است که هنوز ربات ها واقعا مستقل نشده اند.

اگرچه فیلسوف اخلاق زیستی، وندل والک (Wendell Wallach) از دانشگاه ییل پرسش هایی مطرح و رویکردی را پیشنهاد کرده است که طبق آن ماشین ها می توانند با اخلاق باشند.

من فکر می کنم، پس هستم

ربات ها پیچیده تر می شوند. هدف اصلی از طراحی و ساخت یک ربات تمام خودکار، ایجاد فرآیند درک و شناخت خودآگاهانه است. ربات تمام خودکار باید خود را از میان ربات ها، اشیا یا مردم بازشناسی کند. اما این که چگونه مفهوم خودآگاهی را تعریف می کنیم، نظرات متفاوت است.

یکی از معیارها برای تعریف خود آگاهی، توانایی تشخیص خود تصویر در آینه یا عکس است. دکتر کوین گولد (Kevin Gold) و دکتر برایان اسکاسلیشا (Brian Scassellati)، از دانشگاه ییل، یک الگوریتم خودآگاهی در یک ربات به نام نیکو ایجاد کرده اند. این ربات می تواند حرکات خود را در آینه درک و آنالیز کند و در نتیجه خود را بشناسد. دکتر جونیچی تیک نو (Junichi Takeno) از دانشگاه میجی ژاپن نیز رباتی به نام ایگوبوت (Egobot) ساخته است که می تواند خود را در آینه بشناسد. گویی تحولات بزرگی در حال رخ دادن است. دکتر رونی نویئنتو (Rony Novianto) و ماری آنه ویلیامز (Mary Anne Wiliams)، از دانشگاه فناوری سیدنی استدلال می کنند تست آینه، یک شاخص قابل اطمینان از خودآگاهی نیست. آنها اشاره می کنند پستانداران اغلب به عنوان حیوانات خود آگاه پذیرفته شده اند، اما تنها تعداد کمی از آنها (انسان، دلفین ها و فیل ها) می توانند خود را در آینه بشناسند. این دو نفر به جای ارائه یک چارچوب به منظور توسعه خود آگاهی در ربات ها، به توانایی درک آنها از حالات درونی شان توجه دارند؛ بنابراین، دانشمندان رباتیک به تلاش خود برای تعریف خود آگاهی و توسعه نرم افزاری ربات ها برای رفع نیازهای خودکار آنها ادامه می دهند.